Προσφυγικές εγκαταστάσεις στη Νεάπολη Βοΐου Κοζάνης

Προσφυγικές εγκαταστάσεις στη Νεάπολη, Βοΐου Κοζάνης

Η Νεάπολη Κοζάνης σε φωτογραφία του 1918http://el.wikipedia.org

Το 1923, με τη Συνθήκη της Λοζάνης, η ο ποια είχε γίνει αμοιβαία αποδεκτή από το Ελληνικό και Τουρκικό κράτος, αποφασίζετε η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ των δύο χωρών.

 Η αμοιβαία ανταλλαγή είχε πρωτοσυζητηθεί ήδη το 1914 και το 1919, αλλά λόγω των εμπόλεμων καταστάσεων που λάμβαναν χώ­ρα δεν είχε διαμορφωθεί μέχρι τότε η τελική μορ­φή της. Η σύμβαση μεταξύ των δυο κρατών υπο­γράφεται υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών και επιβάλλεται, η υποχρεωτική μετακίνηση των ελληνορθόδοξων της Τουρκίας και των μουσουλ­μάνων της Ελλάδας με μόνο κριτήριο τη θρησκεία.

Οι ανταλλάξιμοι πληθυσμοί που εντάσσονται στο καθεστώς της σύμβασης, χάνουν αυτόματα το δικαίωμα επιστροφής στις οικείες τους ενώ ταυτόχρονα αποκτούν, αυτοδίκαια, την ιθαγένεια του κράτους εγκατάστασης τους.

Ωστόσο από τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της ανταλλαγής, εξαιρούνται οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης και οι ελληνορθόδοξοι πληθυσμοί της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου και ένα χρόνο αργότερα εντάσσονται, στο κα­θεστώς εξαίρεσης και οι μουσουλμάνοι αλβανικής καταγωγής που ζουν στην Ελλάδα^[1].

Στην Επαρχία Ανασελίτσας την περίοδο αυτή οι μουσουλμάνοι ανταλλάξιμοι κάτοικοι ανέρχονται σύμφωνα με τον Πελαγίδη στις 6.635 κατοίκους, οι οποίοι κατοικούν σε αμιγείς ή μικτούς οικισμούς και ανταλλάσσονται σε δυο στάδια^[2].

Αξίζει να αναφέρουμε ωστόσο ότι " στις πε­ριοχές Καϊλαρίων, Ανασελίτσας και Γρεβενών, ο τούρκικος πληθυσμός δεν αναμένει την υπογραφή της συμβάσεως και αναχωρεί από τα σπίτια του, πωλώντας τα υπάρχοντα του"^[3] πολύ νωρίτερα.

Οι οικισμοί, οι οποίοι αποτελούσαν τόπο κα­τοίκησης των μουσουλμανικών πληθυσμών, γίνο­νται και οι τόποι υποδοχής των ανταλλάξιμων ελ­ληνορθόδοξων προσφύγων της Τουρκίας.

Έτσι, στο οικιστικό σύνολο της Επαρχίας ε­γκαθίστανται 5.161 πρόσφυγες με οικισμούς υπο­δοχής: τους Αγίους Αναργύρους, τον Αγιο Θεόδω­ρο, την Ανθούσα, το Ανθοχώρι, την Ασπρούλα, την Αχλαδέα, τη Βροντή, τη Γλυκοκερασέα, το Διχείμαρρο, τη Δραγασιά, το Καλονέρι, την Κλεισώρεια, το Κοιλάδι, το Λευκάδι, τη Λεύκη, το Μελιδόνι, το Μεσόλογγο, το Μεσοπόταμο, τη Μολόχα, τη Νέα Σπάρτη, τη Νεάπολη, το Νόστιμο, την Ομαλή, την Πεπονιά, την Πλατανιά, το Πυλωρί, το Σήμαντρο, το Σταυροδρόμι, το Τσοτύλι και το Χειμερινό. Αξί­ζει να αναφέρουμε ότι οικίζονται αποκλειστικά α­πό πρόσφυγες, χωρίς την παρουσία γηγενούς πλη­θυσμού, αναδημιουργούνται ουσιαστικά, οι οικι­σμοί Βροντή, Πλατανιά και Λευκάδι, ενώ μπορούν να χαρακτηριστούν αμιγείς προσφυγικοί και οι οι­κισμοί Σταυροδρόμι, Πυλωρή, Αγιοι Ανάργυροι, Α­χλαδέα, Γλυκοκερασέα, Μολόχα και Μεσοπόταμος λόγω του μεγάλου ποσοτικά και συγκριτικά με την απογραφή του 1920 αριθμού προσφύγων που δέ­χονται .

Στη Νεάπολη, στον οικισμό Λειαψίστης, την ί­δια περίοδο σύμφωνα με την απογραφή της Επι­τροπής Αποκατάστασης Προσφύγων εγκαθίστα­νται 242 οικογένειες, 948 πρόσφυγες, προερχό­μενες από 29 διαφορετικούς οικισμούς.

Συγκεκριμένα

από το Ακ Πουνάρ 56 οικογένειες, 208 πρόσφυγες,

από το Δερμετζήκ Δαρδανελλίων 55 οικογένειες, 221 πρόσφυγες, 

από το Δερ­μετζήκ Προύσσης 7 οικογένειες, 28 πρόσφυγες,

α­πό την Ίμερα 50 οικογένειες, 199 πρόσφυγες,

α­πό την Τραπεζούντα 13 οικογένειες, 42 πρόσφυ­γες,

από την Κρώμνη 10 οικογένειες, 43 πρόσφυ­γες,

από το Ματαρτζήκ Καρς 8 οικογένειες, 29 πρό­σφυγες,

από την Κίο 6 οικογένειες, 22 πρόσφυ­γες,

από το Γενί Σεχήρ 4 οικογένειες 16 πρόσφυ­γες,

από το Παμουτσάκ 4 οικογένειες, 13 πρόσφυ­γες,

από την Αργυρούπολη 3 οικογένειες, 13 πρό­σφυγες,

από την Αρτάκη 3 οικογένειες 16 πρό­σφυγες,

από τα Μουδανιά 3 οικογένειες, 10 πρό­σφυγες,

από το Αγρίδ 2 οικογένειες, 7 πρόσφυ­γες,

από το Δικελή 2 οικογένειες, 12 πρόσφυγες,

από τα Μνάλια 2 οικογένειες, 5 πρόσφυγες,

από τον Πάνορμο 2 οικογένειες, 13 πρόσφυγες και τέ­λος

από μια οικογένεια ως δηλωμένο τόπο κατα­γωγής, προέλευση, παρουσιάζουν οι οικισμοί Αϊβαλί, Κωνσταντινούπολη, Ζυντούντηρα ή Ζεντουντηρα Καισαρείας, Καδίκιοι, Μάδυτος Θράκης Καλλιπόλεως, Μάλ τεπε Νικομήδειας, Νίγδη Ικονίου, Ξάργος Σιλυβρίας, Σεβτίκιοι Σμύρνης, Σμύρνη,

Στράντζα Θράκης, Χοτζίκ Τραπεζούντας^[4] (οι ονο­μασίες των οικισμών καταγωγής ακολουθούν την αναφορά και τη γραμματική του πρωτοτύπου).

Αριάδνη Αντωνιάδου, Πολιτισμιόλογος, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Τμήματος Ιστορίας Αρχαιολογίας, Τομέα Λαογραφίας, Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

---

^[1]  Συλλογικό, Η ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών. Πτυχές μιας εθνικής σύγκρουσης, επιμ. Τσιτσελίκης Κ, σ. 18-21εκδ. Κριτική, Αθήνα, 2006

^[2]  Πελαγίδης Ε., Η αποκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Μακεδονία (1923-1930), σ.60-63, εκδ. Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλο­νίκη 1994

^[3]  Συλλογικό, Η ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών. Πτυχές μιας εθνικής σύγκρουσης, επιμ. Τσιτσελίκης Κ, σ. 37, εκδ. Κριτική, Αθήνα, 2006

^[4]· ΕΑΠ, Επαρχίας Ανασελίτσας

-----------------------------------------------------

«Η τελευταία λειτουργία στην αξέχαστη Ίμερα»

Από την Ιστόρηση του Παναγιώτη Γ. Τανιμανίδη μεταφέρουμε ένα απόσπασμα, που αναφέρεται ακριβώς στο γεγονός μεταφοράς των ιερών κειμηλίων και εικόνων από την Ίμερα στη Νεάπολη.

«Η τελευταία λειτουργία στην αξέχαστη Ίμερα»

Στις 5 Ιανουαρίου 1924 είχε φθάσει η διαταγή της τουρκικής κυβέρνησης που έλεγε: «Μέσα σε τρείς μέρες οφείλουν οι χωρικοί να εγκαταλείψουν τον τόπο τους και να φύγουν». Αρχίζει η μοιραία Ανταλλαγή.

Εκείνο το βράδυ του Ιανουαρίου αναστατώθηκε το χωριό μας, η αξέχαστη Ίμερα. Κάποια ώρα περικύκλωσε το χωριό μας ένα σύνταγμα τουρκικού στρατού. Ο Τούρκος συνταγματάρχης φώναξε τον πατέρα μου, τον παπά Γιώργη, μοναδικό τότε εφημέριο της Ίμερας και του είπε: «Παπάζ εφέντη, έ­μαθα ότι αύριο έχετε τη γιορτή των Φώτων και ότι θα χτυπήσεις την καμπά­να στις 12 τα μεσάνυχτα. Σου πληροφορώ ότι απαγορεύεται. Θα χτυπήσεις την καμπάνα στις 6 το πρωί.»

Ο μακαρίτης ο πατέρας μου, χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του, του είπε: «Πίνπαση εφέντη, εγώ πρέπει να κάνω αυτό που γινότανε αιώνες τώρα και εσύ κάνε ό,τι νομίζεις, βάλε με στα έξι μέτρα!»

Ο συνταγματάρχης τον κοίταξε αγριεμένος, σκέφτηκε λίγο και του είπε: Πήγαινε, κάνε ό,τι καταλαβαίνεις.

Το χιόνι είχε φτάσει στο ένα μέτρο σχεδόν, γιαυτό άντρες και νέοι άνοι­ξαν το δρόμο που οδηγούσε στην εκκλησία. Ανεβήκαμε στο καμπαναριό και στις 12 τα μεσάνυχτα αρχίσαμε να χτυπούμε τις καμπάνες της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ήταν η τελευταία φορά που χτυπούσαμε τις καμπάνες της Παναγίας, σ' εκείνη την τελευταία λειτουργία της εορτής των Θεοφανείων του 1924. Την ώρα που εγώ και ο μεγαλύτερος αδελφός μου ο Δημήτρης ψέλναμε το Χερουβικό, μπήκε στην εκκλησία ο Τούρκος συνταγματάρχης μ' όλο το επιτελείο του. Πήρανε και ανάψανε κεριά μπροστά στους χριστιανούς που δεν πίστευαν στα μάτια τους. Μετά τη Θεία Λειτουργία έγινε ο Μέγας Αγιασμός. Δέχτηκαν να φωτιστούν και μετά φύγανε. Ο Παπα Γιώργης συ­γκινήθηκε από τη στάση του συνταγματάρχη και πριν φύγει του έδωσε το ρολόγι της εκκλησίας, μεγάλης αξίας. Ο Τούρκος διοικητής ευχαριστήθηκε πο­λύ με το δώρο και ενώ ήταν διαταγή να φύγουμε σε τρεις μέρες, έδωσε άδεια να μείνουμε δεκαπέντε μέρες και να πάρουμε ό,τι μπορούσαμε. « Πάρε, Παπάζ' εφέντη, ό,τι θέλεις από τις εκκλησίες και δεν πρόκειται να σε πειρά­ξει κανένας». Τότε άκουσα τον πατέρα μου να λέει: Αυτοί οι άνθρωποι σί­γουρα κρυπτοχριστιανοί είναι.

Ως τόσο, έπρεπε να μην αφήσουμε να βεβηλωθούν ορισμένα εκκλησιαστι­κά κειμήλια. Κατεβήκαμε στην εκκλησία της Παναγίας και κατεβάσαμε με δάκρυα στα μάτια και φόβο Θεού, τις δεσποτικές εικόνες, ένα μικρό πολυέ­λαιο και καντήλες.. .Μέσα στα κειμήλια που δεματοποιήσαμε βάλαμε και μιά μικρή καμπάνα, αδυναμία δική μου και του αδελφού μου. Αυτή η καμπάνα με τις δεσποτικές εικόνες του τέμπλου της Παναγίας βρίσκονται στον Άγιο Γεώργιο της Νεάπολης Κοζάνης, όπου έχουν εγκατασταθεί πολλές οικογέ­νειες από την Ιμέρα.

πηγη: lyk-neapol.koz.sch.gr