Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου: Είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι;

Ένα από τα σοβαρότερα περιβαλλοντικά προβλήματα με πλανητικές επιπτώσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα στη σύγχρονη εποχή είναι η εντατικοποίηση του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Το διοξείδιο του άνθρακα που είναι η βασικότερη αιτία του φαινομένου έχει αυξηθεί από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης κατά 35% εξαιτίας, κυρίως, της καύσης των ορυκτών καυσίμων και της αποδάσωσης. Παράλληλα και άλλες χημικές ουσίες, όπως το μεθάνιο, οι χλωροφθοράνθρακες, το όζον, συμμετέχουν στον σχηματισμό ενός μανδύα στην Τροπόσφαιρα, ο οποίος αφήνει τις ακτίνες του ηλίου να φθάσουν στη Γη, αλλά εμποδίζει τις εκπεμπόμενες από την επιφάνεια της Γης (υπέρυθρη ακτινοβολία) να επιστρέψουν στο διάστημα. 

Υπάρχει μια πλατιά διαδεδομένη άποψη ότι για το φαινόμενο «είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι». Αυτό οδηγεί κατά κάποιο τρόπο στην αποδοχή και στον μη εντοπισμό των πρωταιτίων. Όταν λέμε βέβαια πρωταίτιους εννοούμε ολόκληρα συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καταμερισμού τους, καθώς και τους πολιτικούς εκφραστές τους. Είναι φανερό ότι για να μπορεί να υπάρξει ουσιαστική αντιμετώπιση της επερχόμενης καταστροφής ,πρέπει να εντοπισθούν οι κύριοι υπεύθυνοι. 

Τα «αέρια του θερμοκηπίου» παράγονται βασικά στις βιομηχανικές χώρες και το βασικό θύμα των συνεπειών τους είναι ο λεγόμενος τρίτος κόσμος.

  Aέρια  που παράγονται από τις διάφορες δραστηριότητες του ανθρώπου. 

Η συμμετοχή του κάθε κλάδου οικονομικής δραστηριότητας στις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου σε παγκόσμιο επίπεδο για το έτος π.χ. 2000 φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:

ΚΛΑΔΟΣ	ΠΟΣΟΣΤΟ %
Εργοστάσια Ηλεκτρικού Ρεύματος	24
Πυρκαγιές-Αποψίλωση δασών *	18
Βιομηχανία	14
Γεωργία	14
Συγκοινωνία	14
Θέρμανση	8
Σκουπίδια-Απόβλητα	3
Υπόλοιπες Πηγές	5

Πηγή: Der Spiegel Nr 45/6.11.06

  Αυτό που έχει συμβεί στα επόμενα χρόνια είναι ότι έχει αυξηθεί η Αυτοκίνηση,  η οποία υπολογίζεται πλέον σε πλανητικό επίπεδο ότι συμμετέχει σε ποσοστό 18%, ενώ τεράστια αύξηση έχουμε στα αεροπορικά ταξίδια( ένα αεροπορικό ταξίδι εκπέμπει 10πλάσια ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα, από ένα αντίστοιχης απόστασης ταξίδι με το τραίνο).

 Η καταστροφή των δασών (τα τελευταία 5 χρόνια χάθηκαν 37 εκατομμύρια εκτάρια δάσους σε παγκόσμιο επίπεδο) δεν συντελεί μόνο στην αύξηση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Έχει και σαν αποτέλεσμα την φυσική μείωση της απορρόφησής του, διότι υπολογίζεται ότι η παγκόσμια δασική βλάστηση απορροφά το 40% των παγκόσμιων εκπομπών του.

Συνέπειες του φαινομένου
Αλλαγή του κλίματος της Γης: Μετακίνηση των ζωνών βροχοπτώσεως, από τον ισημερινό προς τον βορρά και ερημοποίηση του κάτω τμήματος της εύκρατης ζώνης. Αυτό σημαίνει ότι θα πραγματοποιηθούν αλλαγές στους διάφορους τύπους βλάστησης τόσο στις γεωργικές όσο και στις δασικές εκτάσεις. Όσον αφορά την χώρα μας σε περιοχές όπως η Καβάλα, Θάσος, Ηράκλειο, Πύργος, Ζάκυνθος, Κεφαλονιά κ.λ.π., από το 1982 και μετά, το ετήσιο ύψος βροχόπτωσης βρίσκεται συνεχώς κάτω από τον μέσο όρο και τα αίτια ίσως θα πρέπει να αναζητηθούν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Άνοδος της στάθμης των θαλασσών: Οι λόγοι που οδηγούν στο φαινόμενο αυτό είναι η διαστολή των υδάτων που επιφέρει η αύξηση της θερμοκρασίας και η τήξη των πάγων. Μία άνοδος της στάθμης κατά 50 έως 150 εκατοστά θα έχει βαρύτατες συνέπειες, καθώς θα πλημμυρίσουν πολλές περιοχές που βρίσκονται κοντά στο επίπεδο της θάλασσας (οι περισσότερες από αυτές είναι εύφορες και πυκνοκατοικημένες).
Μείωση των υδάτινων πόρων: Αρνητικές συνέπειες θα δημιουργηθούν από τη μεταβολή του ρυθμού του υδρολογικού κύκλου, ενώ παράλληλα οι ανάγκες άρδευσης και ύδρευσης θα είναι μεγαλύτερες.
Συμβολή στην εμφάνιση του φαινομένου Ελ Νίνιο: Το φαινόμενο Ελ Νίνιο, δηλαδή η περιοδική αύξηση της θερμοκρασίας των επιφανειακών υδάτων στον κεντρικό και ανατολικό Ειρηνικό ωκεανό, συσχετίζεται από πολλούς επιστήμονες με την αύξηση της θερμοκρασίας. Επιπτώσεις του φαινομένου είναι ασυνήθιστοι άνεμοι, πλημμύρες, ξηρασίες, ενώ αναφέρεται ότι επηρεάζει και τις καιρικές συνθήκες της Μεσογείου, και συγκεκριμένα συνδέεται με τις χαμηλές βροχοπτώσεις στην περιοχή.
Άμεση επίδραση της θερμοκρασίας: Η θερμοκρασία κατά τη διάρκεια του Καλοκαιριού σε πολλές περιοχές του πλανήτη, αλλά και στην χώρα μας, θα φτάσει σε τέτοια επίπεδα που θα είναι ανυπόφορη για τους ανθρώπους και τους άλλους ζωϊκούς και φυτικούς οργανισμούς. Περισσότερο έντονο θα είναι (ήδη έχει αρχίσει να γίνεται σε πολλές περιοχές) το πρόβλημα στις πόλεις, όπου η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη από τον περιβάλλοντα χώρο κατά 0,5 - 3 ?C λόγω της έλλειψης βλάστησης και της μεγαλύτερης απορρόφησης ακτινοβολίας των δομικών υλικών. Δυστυχώς είναι γεγονός ότι οι πόλεις της πατρίδας μας διαθέτουν πολύ μικρή επιφάνεια σε χώρους πρασίνου (Αθήνα 2,8 και Θεσσαλονίκη 2,73 τετραγωνικά μέτρα ανά κάτοικο), ενώ οι ειδικοί προτείνουν τουλάχιστον 15,5 τ.μ. και οι περισσότερες πόλεις τις Μεσευρώπης έχουν 20 τ.μ.

  Η Ελλάδα 

Για το πέρασμα στην εποχή της καθαρής ενέργειας και της ηλιακής οικονομίας η εξοικονόμηση ενέργειας πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα του ενεργειακού σχεδιασμού της χώρας. Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα της Ισπανίας που καθιστά υποχρεωτική τη χρήση ηλιακής ενέργειας στα νέα κτίρια στο πλαίσιο του νέου οικοδομικού κώδικα που προωθεί την εξοικονόμηση ενέργειας.

Την περίοδο 1990-2004 η Ελλάδα αύξησε τις εκπομπές του CO2 κατά 30,9%,( πράγμα που οφειλόταν κύρια στην αύξηση της λιγνιτοπαραγωγής κατά 35% στο ίδιο διάστημα), ενώ από το πρωτόκολλο του Κιότο της δινόταν το δικαίωμα για μια αύξηση του 25%.

Πρέπει να στραφούμε επιτέλους στο χώρο της καθαρής ενέργειας. 

Να περάσουμε σε μια αποκεντρωμένη διασπαρμένη παραγωγή ηλεκ. ενέργειας, βασισμένης στις ΑΠΕ. Να καταφύγουμε σε αποκεντρωμένα, τοπικά, μικρά και ευέλικτα συστήματα , όπως τα αιολικά, τα φωτοβολταϊκά, τους ηλιοθερμικούς σταθμούς, τα συστήματα της βιομάζας, της γεωθερμίας και των μικρών υδροηλεκτρικών. Σε όλα αυτά η χώρα μας είναι πλούσια! 

Βέβαια το ζήτημα της ενέργειας είναι και κοινωνικό. 

Πρέπει να γίνει κάτι δραστικό όσον αφορά και στη ζήτησή της.

Εδώ και χρόνια στην Ελλάδα έχουμε ρυθμό αύξησης της ζήτησης κατά 4% το χρόνο(στην ΕΕ: 1-2%). Με τέτοιους ρυθμούς η λύση δεν θα είναι ούτε οι ΑΠΕ, ούτε το φυσικό αέριο ,αλλά ούτε ο λιγνίτης. Είμαστε μια σπάταλη ενεργειακά χώρα! Ειδικά το καλοκαίρι, όπου καταφεύγουμε στα κλιματιστικά, επειδή τα κτίριά μας είναι πραγματικές θερμοπαγίδες. 

 Αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο δόμησης, προωθώντας την Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική, θα είναι σαν να γεμίζουμε ένα «τρύπιο βαρέλι».

Πάρα πολλά μπορούν να γίνουν από τους ίδιους τους ανθρώπους

• Εξοικονόμηση ηλ. Ενέργειας στο σπίτι με αλλαγή συμπεριφοράς όπως π.χ. να μη καίνε φώτα όταν δεν χρειάζεται, να βάλουν οικονομικές λάμπες, να μην είναι αναμμένη η τηλεόραση όταν δεν χρειάζεται(αν και «όταν κλείσει η τηλεόραση αρχίζει η ζωή» λέει γνωστό σύνθημα), φυσικά ούτε να είναι συνέχεια στο “Stand by”.
• Να μη χρησιμοποιούν ηλεκτρικές συσκευές για εργασίες που μπορούν να γίνονται απλά με το χέρι (π.χ. ηλεκτρική οδοντόβουρτσα , μίξερ, κοπής ψωμιού κ.λ.π.). 
• Να μην αφήνουν τη μηχανή του καφέ αναμμένη, αλλά να βάζουν τον καφέ σε θερμός για να διατηρείται ζεστός.

Με μια τέτοια συμπεριφορά στο σπίτι, οι ειδικοί υπολογίζουν ότι ο καταναλωτής μπορεί να εξοικονομήσει μέχρι και 70% του ηλεκτρ. Ρεύματος που χρειάζεται με μια συμβατική συμπεριφορά και αυτό χωρίς να παραιτηθεί από τις «ανέσεις του.

• Να οργανώσουν έτσι τη ζωή τους και την εργασία τους ,ώστε να μη τους είναι αναγκαίες οι πολλές μετακινήσεις.
• Να απαιτήσουν βελτίωση των μέσων μαζικής συγκοινωνίας από το κράτος και τους δήμους. 
• Να κάνουν όπου είναι δυνατόν εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών ή αιολικών συστημάτων καθώς και συλλεκτών για θέρμανση και ζεστό νερό. Να απαιτήσουν κρατικές επενδύσεις για βελτίωση και μείωση κόστους των παραπάνω συστημάτων, για τα οποία οι συνθήκες στη χώρα μας είναι πολύ ευνοϊκές.

• Να απαιτούν από τους κατασκευαστές των κτιρίων τους να κτίζουν με προδιαγραφές καλής και υγιεινής μόνωσης και όπου δεν υπάρχει να ζητούν εκ των υστέρων. Αν είναι ιδιοκτήτες να απαιτούν από τους μηχανικούς και εργολάβους να μελετούν και να κατασκευάζουν τις κατοικίες τους με προδιαγραφές βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και εξοικονόμησης ενέργειας.

Είναι ένα μείγμα από:
1)Απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ που παρουσιάζει τις αιτίες ανάπτυξης του φαινομένου (www.climatechallenge.gov.uk),
2)Απόσπασμα από την εβδομαδιαία εκπομπή ΕΞΑΝΤΑΣ που παρουσιάζει τις συνέπειες του φαινομένου και
3)Απόσπασμα από την καθημερινή εκπομπή ΡΑΔΙΟ ΑΡΒΥΛΑ που παρουσιάζει ένα animations για την ευαισθητοποίηση του κόσμου για να σταματήσει το φαινόμενο. 
Η κοπή και η συρραφή του έγινε προκειμένου η διδασκαλία της Βιολογίας να γίνει με τη χρήση ΤΠΕ (νέων τεχνολογιών). Ειδικά το συγκεκριμένο κομμάτι παρουσιάζει έναν από τα προβλήματα που προκαλεί η ατμοσφαιρική ρύπανση το φαινόμενο του θερμοκηπίου. 
Βιολογία Γ΄ Γυμνασίου Κεφάλαιο 2 Ενότητα 2.4 Σελ.53

πηγές: klimalarissa.blogspot.com (Γιώργο Κολέμπα), youtube.com, , env-edu.gr,rodia-elafos.gr(Σώκος Χρήστος)

επιμέλεια:art