ΠΕΤΡΙΝΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΟΥ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ

 ΤΟ ΒΟΪΟ 

Για όσους το γνώρισαν, το Βόιο είναι ένας τόπος μαγικός, κρυμμένος έντεχνα στους πρόποδες της Πίνδου, σμιλεμένος από πέτρα για να αντέχει στο πέρασμα του χρόνου και τους σκληρούς χειμώνες. Σπαρμένος με μικρά χωριά κρυμμένα μέσα σε πυκνά πευκοδάση, γεμάτος καρυδιές, καστανιές, ποτάμια και πέτρα, δεν μπορεί παρά να μαγέψει τον επισκέπτη.....

Τα πετρόκτιστα γεφύρια του Βοΐου.

Χτισμένα σε διαφορετικές περιόδους της Τουρκοκρατίας, διάσπαρτα στις πλαγιές του Βοϊου, το καθένα με δική του ιστορία, θρύλους και ταυτότητα. Αποτελούν ζωντανά μνημεία της εποχής της ακμάζουσας μετακινούμενης κτηνοτροφίας στο Βόιο και γενικότερα στην Πίνδο.  

Το γεφύρι του Ανθοχωρίου 
Το γεφύρι του Ανθοχωρίου είναι το μεγαλύτερο του Βοϊου. Συνέδεε εμπορικά Γρεβενά με το Τσοτύλι, και αποτελούσε πέρασμα για τα κοπάδια του Βοϊου που ξεχειμώνιαζαν στη Θεσσαλία. Δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία κτίσης του, αλλά υπολογίζεται στα μέσα του 18^ου αιώνα.

Ο θρύλος θέλει να κτίστηκε με τη χορηγία κάποιου μεγαλοκτηνοτρόφου από την Πίνδο. Όταν αυτός προσπάθησε να διαβεί με το κοπάδι και την οικογένειά του τον ποταμό, μια απότομη και ορμητική ροή έπνιξε τη μονάκριβη κόρη του.

Για το ιστορικό της κατασκευής του γεφυριού, διαβάζουμε σε τοπική εφημερίδα των χωριών της περιοχής τα εξής:
"Κανένας δεν ξέρει την ακριβή χρονολογία που κτίστηκε ούτε τον "κάλφα", ούτε το χρηματοδότη που το έκτισαν. Είναι γνωστό ότι οι προπαππούδες των σημερινών κατοίκων του Κληματακίου εγκαταστάθηκαν στο Κληματάκι μετά τα Ορλωφικά (1770 -1780 περίπου). Το γιοφύρι το βρήκαν χτισμένο. Ρωτήθηκαν γέροντες που και εκείνοι είχαν ρωτήσει τους παππούδες τους για το πότε, πώς και από ποιόν χτίστηκε το γιοφύρι. Οι μαρτυρίες φτάνουν περίπου στα 1770-1780 χωρίς όμως να δίνεται απάντηση. Όλοι μαρτυρούν έναν μύθο: Ήτανε-λέει-ένας βλάχος, τσέλιγκας τρανός από τα ορεινά της Πίνδου. Ο τσέλιγκας αυτός - φθινόπωρο λέει καιρός - κατέβαινε με το κοπάδι του, τους βοσκούς του, τα σκυλιά, τα "πράματα" και τα σέα του να πάει στο χειμαδιό. Περνώντας από τα χωριά μας, το ποτάμι έκανε απότομη "κατεβασιά" και έπνιξε τη μονάκριβη τον κόρη. Ο τσέλιγκας έκλαψε πολύ. θεώ-ρησε το χαμό της κόρης, του σημάδι του θεού, γιατί είχε πολύ βίος και τάχα ο θεός δεν συγχωρούσε το ταμάχι (σ.σ. πλεονεξία) του.
Είδε και στον ύπνο του έναν άγγελο με κάπα και κλούτσα (σ.σ. γκλίτσα των βοσκών), που τον πρόσταξε να χτίσει γιοφύρι εκεί που πνίγηκε η μοναχοκόρη του. Αποφάσισε λοιπόν και φώναξε καλφάδες και μαστόρους και έχτισαν το γιοφύρι. 'Είναι αλήθεια ότι κανένας δεν ξέρει πόσο κοντά είναι ο μύθος στην πραγματικότητα". 

Το γεφύρι της Τσούκας στη Μόρφη

Το γεφύρι της Τσούκας είναι χτισμένο πάνω στον ποταμό Πραμόριτσα. Παλιά συνέδεε τους οικισμούς Μόρφης, Κορυφής και Τσούκας. Ο τελευταίος οικισμός δεν υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια.

Από προφορικές μαρτυρίες είναι γνωστό ότι χτίστηκε από πληρωμένους τεχνίτες και από αγγαρείες Μορφιτών μεταξύ 1720 και 1730. Είναι το παλαιότερο χρονολογημένο γεφύρι στο Δήμο Τσοτυλίου. Η χρηματοδότηση έγινε από φορολογίες που επέβαλε το αρματολίκι της περιοχής στα γύρω χωριά.

Πανορανική θέα του γεφυριού της Τσούκας

Το 2007 η Οικολογική Κίνηση Κοζάνης σηματοδότησε την πεζοπορική διαδρομή που συνδέει το γεφύρι με τον οικισμό της Μόρφης, που στην ουσία αποτελεί τμήμα του παλιού μονοπατιού σύνδεσης Μόρφης -Τσούκας. Η διαδρομή ξεκινάει από την πλατεία του χωριού και συνεχίζεται ακολουθώντας τα σήματα και δίνοντας προσοχή στη διάβαση της εθνικής οδού. Ο επισκέπτης μπορεί να κατηφορίσει σε 45’ στο γεφύρι που βρίσκεται σε μια όμορφη τοποθεσία, και να επιστρέψει ανηφορίζοντας στον οικισμό σε μία ώρα. Ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να περάσει από παλιό όμορφο πηγάδι.

Το γεφύρι του Τσιούκαρη στο Ροδοχώρι

Δίπλα στο γεφύρι, στην απέναντι όχθη του Πραμόριτσα -όπως έρχεται κάποιος από το Ροδοχώρι-, υπάρχει ο αρχαιολογικός χώρος του «Παλιομονάστηρου». Πρόκειται για αρχαίο οικισμό με κάποια από τα ερείπια του οποίου χτίστηκε το γεφύρι.

Το γεφύρι βρίσκεται σε μια περιοχή με οργιώδη βλάστηση, σε απόσταση 2,5 χιλιομέτρων από τον οικισμό του Ροδοχωρίου. Το σηματοδοτημένο μονοπάτι ξεκινάει από την κεντρική πλατεία του χωριού, ακολουθώντας το δασικό δρόμο. Η διαδρομή συνίσταται για ευχάριστη και εύκολη πεζοπορία διάρκειας 1 ώρας περίπου όπου μπορεί να θαυμάσει, κυρίως την ανοιξιάτικη και καλοκαιρινή περίοδο, πελώρια σε έκταση λιβάδια στολισμένα με αμέτρητα χρώματα.

Το γεφύρι του Τσιούκαρη συνέδεε παλιά τον οικισμό του Ροδοχωρίου με το Τσοτύλι. Χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα για τη διάβαση αγροτικών μηχανημάτων.

Χτίστηκε με τη χορηγία του Δημητρίου Τσιούκαρη, ενός Ροδοχωρίτη μάστορα ξενιτεμένου στην Κωνσταντινούπολη. Δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία κτίσης, αλλά το αναφέρουν ιστορικές μαρτυρίες του 1890. Είχε πέντε καμάρες, από τις οποίες οι δύο μικρότερες ελάχιστα διακρίνονται σήμερα λόγω της βλάστησης και των προσχώσεων. Η μεγαλύτερη καμάρα στην οποία ήταν εντοιχισμένη και η χρονολογία κτίσης του γεφυριού κατέρρευσε το 1955 από διάβρωση της βάσης της και αντικαταστάθηκε με πλάκα από σκυρόδεμα.

Το γεφύρι του Κριμηνίου

Το γεφύρι του Κριμηνίου χτίστηκε το 1802 πάνω στον ποταμό Πραμόριτσα ή Πολύστροφο, παραπόταμο του Αλιάκμονα. Κατασκευάστηκε για να συνδέσει το Κριμήνι με το Τσοτύλι, κάτι που συνεχίζει να το κάνει εδώ και 205 χρόνια.

Χορηγοί του έργου ήταν ο ιερέας του Κριμηνίου Παπαστεργίου και η παπαδιά του. Είναι πεντάτοξο, αλλά η τελευταία μικρότερη καμάρα του έχει καλυφθεί από προσχώσεις και δεν είναι ορατή. Η Μεγάλη καμάρα του ανατινάχτηκε το 1946 και έκτοτε αντικαταστάθηκε με πλάκα από σκυρόδεμα. Παλαιότερα είχε δύο ανοίγματα εκτόνωσης που όμως σε κάποια φάση της ζωής του τα έκλεισαν με πέτρες.

Το γεφύρι βρίσκεται πάνω στον δρόμο που συνδέει το Τσοτύλι με το Κριμίνι περίπου δύο χιλιόμετρα πριν το Κριμίνι..

Το γεφύρι του Κοιλαδίου

Το γεφύρι του Κοιλαδίου είναι χτισμένο δίπλα στον ομώνυμο οικισμό και ενώνει τις όχθες του Τσαβαλεριώτικου ρέματος πηγή του παραπόταμου «Βέλος». Χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από αυτοκίνητα που περνάνε πάνω από αυτό.

Το 1905, και μετά από πολλές πλημμύρες που παρέσερνε τα μέχρι τότε ξύλινα γεφύρια του Κοιλαδίου, οι τότε Βαλαάδες, -εξισλαμισμένοι Ελληνόφωνοι- κάτοικοί του αποφάσισαν να χτίσουν ένα πέτρινο. Το έργο το ανέθεσαν σε Πολυκαστανιώτες μαστόρους, οι οποίοι φθάνοντας στο Κοιλάδι, άνοιξαν βαθιά θεμέλια στους δυο αντίκρυ βράχους και ζήτησαν από τους κατοίκους του χωριού να θυσιάσουν ένα ζώο για να στεριώσει το γεφύρι. Οι κάτοικοι πρότειναν αρχικά έναν πετεινό και έπειτα ένα πρόβατο αλλά οι μάστοροι αρνήθηκαν και τα δύο γιατί επιθυμούσαν το τριμηνήτικο μοσχάρι του χότζα που έβοσκε παραδίπλα.

Για να μην αποκαλύψουν τις προθέσεις τους στους Κοιλαδιώτες, τους ζήτησαν να αποφασίσει το ρέμα ποια θυσία θέλει. Έτσι περίμεναν μια μέρα που έβρεχε, και αφουγκράστηκαν τη βουή του ρέματος στη χαράδρα. Η βουή ακουγόταν σαν μουγκριτό μόσχου, και έτσι οι Βαλαάδες πείστηκαν ότι έπρεπε να θυσιαστεί το μοσχάρι. Το μοσχάρι θυσιάστηκε, ψήθηκε στο φούρνο και οι μάστορες το έτρωγαν για δύο ημέρες. Σε είκοσι μέρες η κατασκευή του γεφυριού είχε τελειώσει.

Χαρακτηριστικό της κατασκευής του είναι τα στηθαία του, που χτίστηκαν με μακριές κάθετες πέτρες και επιβίωσαν ως τις μέρες μας, αλλά και το χτίσιμο των βάθρων που έγινε κατά το ανισόδομο σύστημα.

Το γεφύρι βρίσκεται μέσα στον οικισμό του Κοιλαδίου λίγα μέτρα από την πλατεία του χωριού.

Το Πετρογέφυρο

Το Πετρογέφυρο ή Πετσιανώτικο γεφύρι είναι χτισμένο πάνω στο χείμαρρο του λασπορέματος, παραπόταμο του Πραμόριτσα. Συνέδεε παλιά τους οικισμούς της Μόρφης και της Τριάδας με το Τσοτύλι.

Η ακριβής ημερομηνία κτίσης δεν είναι εξακριβωμένη, αλλά τοποθετείται στα 1810. Ο θρύλος θέλει μια χήρα Μορφήτισσα με τα ορφανά της τον Πέτρο και τη Γαλάνω, να ξεκινούν γύρω στο 1650 για τη Βιέννη για να διεκδικήσουν την περιουσία του πατέρα τους που μόλις είχε αποβιώσει. Περνώντας το Λασπόρεμα, που εκείνη τη στιγμή είχε μεγάλη ροή, ο Πέτρος παρασύρθηκε και πνίγηκε. Η μητέρα του αργότερα χορήγησε την κατασκευή του γεφυριού, και το ονόμασε στη μνήμη του γιού της «Πετρογέφυρο». Μια άλλη παραλλαγή του θρύλου, θέλει τον Πέτρο γιο Διλοφίτη που επέστρεφε από την Κωνσταντινούπολη. Οι διάφορες παραλλαγές του θρύλου δείχνουν ότι πρέπει να υπάρχει κάποια ιστορική βάση.

Παρά την κομψή κατασκευή του, το γεφύρι δεν ήταν αρκετά ανθεκτικό. Εκτός από τα τόξα του, η υπόλοιπη κατασκευή έγινε με ακατέργαστους λίθους χωρίς συνδετικό υλικό. Έτσι ο πανδαμάτορας χρόνος αλλά και οι χρυσοθήρες του προκάλεσαν αρκετές φθορές. Χρειάστηκε να επισκευαστεί το 1965 και το 1994.

Το Πετρογέφυρο απέχει 2 km από το χωριό Τριάδα και συνίσταται για μια ευχάριστη πεζοπορία 1 ώρας. Το σηματοδοτημένο μονοπάτι ξεκινάει από την πλατεία του χωριού, διασχίζει τον επαρχιακό δρόμο για λίγα μέτρα και έπειτα εισέρχεται σε δασικό δρόμο λίγο πριν το γεφύρι, όπου ακολουθεί μικρό μονοπάτι. 200 μέτρα πριν φτάσει ο επισκέπτης στο Πετρογέφυρο έχει την ευκαιρία να το θαυμάσει πανοραμικά. Η περιοχή στην οποία βρίσκεται, όπως και όλα τα γεφύρια του Τσοτυλίου, αποτελεί πέρασμα της αρκούδας της Πίνδου.

Τα γεφύρια της Χρυσαυγής
Η διαδρομή με το αυτοκίνητο από το Τσοτύλι προς τους δασωμένους λόφους που βρίσκεται η Χρυσαυγή είναι όμορφη κάθε εποχή του χρόνου, αλλά ιδιαίτερα το φθινόπωρο, όπου τα φυλλοβόλα δάση έχουν μια απίστευτη ποικιλία χρωμάτων.

Το γεφύρι της Βαθιάς                     Το γεφύρι της Βαθιάς, ή μικρό γεφύρι της Χρυσαυγής, είναι χτισμένο πάνω από το ρέμα «Βαθιά», σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τη Χρυσαυγή, στην επαρχιακή οδό προς Κορυφή. Παλαιότερα συνέδεε τους δύο αυτούς οικισμούς.

Το γεφύρι της Βαθιας όπως φαίνεται από τον επαρχιακό δρόμο

Ένα τμήμα του γεφυριού έχει καλυφθεί από τη νεότερη γέφυρα που βρίσκεται πλησίον του. Στο τμήμα αυτό του γεφυριού, υπήρχε η εγχάρακτη πλάκα της ημερομηνίας κτίσης του γεφυριού «1795 ΜΙΝΥ ΙΟΥΛΙΟΥ» η οποία τώρα είναι εντοιχισμένη στη νέα γέφυρα για να διασωθεί.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο γεφύρι σώζονται ακόμα δύο αρκάδες, δηλαδή οι κάθετες πέτρες που προεξέχουν στις άκρες της στέψης. Αυτές τοποθετούνταν για μην τρομάζουν τα ζώα και να διαβαίνουν άφοβα το γεφύρι. Σε πολλά γεφύρια, όπως και στο συγκεκριμένο, στηρίζονταν τα στηθαία, δηλαδή μικρές οριζόντιες πέτρες για καλύτερη προστασία.

Το μεγάλο γεφύρι της Χρυσαυγής

To γεφύρι της Χρυσαυγής

Το γεφύρι του Παλιομάγερου ή μεγάλο γεφύρι της Χρυσαυγής, είναι χτισμένο πάνω από το Παλιομάγερο και παλιά συνέδεε τον Οικισμό της Χρυσαυγής με τον Πεντάλοφο και το Δίλοφο.

Κατά την παράδοση, το γεφύρι κτίστηκε το 1854 με τη χορηγία ενός ληστή, του Νικόλαου Ζάμπρου από το Πολυνέρι Γρεβενών. Σε μία καταδίωξή του από τα αποσπάσματα, δεν κατάφερε να περάσει το ρέμα που εκείνη τη μέρα ήταν πλημμυρισμένο και ζήτησε από τους Χρυσαυγιώτες να τον κρύψουν. Ως αντάλλαγμα χρηματοδότησε την κατασκευή του γεφυριού, και επιθεωρούσε το έργο κρυμμένος στον παρακείμενο νερόμυλο. Ως αρχιμάστορας θεωρείται ο

Διλοφίτης «Νικόλαος Αναγνώστης Τζιούφας», ο οποίος λέγεται ότι κατασκεύαζε ακόμα και τα εργαλεία του. Τα στηθαία κατασκευάστηκαν από τους Χρυσαυγιώτες Ευθύμιο Ζιούλα και Αθανάσιο Πούλιο, αν και μια άλλη παράδοση θέλει τους δύο τελευταίους αποκλειστικούς δημιουργούς ολόκληρης της κατασκευής.

Το γεφύρι βρίσκεται σε μια όμορφη τοποθεσία 15’ ευχάριστης πεζοπορικής διαδρομής. Ο περιβάλλον χώρος έχει διαμορφωθεί κατάλληλα και αποτελεί χώρο αναψυχής. Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει έναν παλιό νερόμυλο ο οποίος είναι πρόσφατα ανακαινισμένος.

Το Παλιομάγερο σήμερα και ο ανακαινισμένος μύλος

ΤΟ ΜΕΝΟΥΜΕ ΕΛΛΑΔΑ ΣΕ ΤΡΙΑ ΑΠ ΤΑ 15 ΠΕΤΡΙΝΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΤΟΥ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ

πηγη:ecokoz.gr, tsotili.weebly.com, kozani.gr, monopatia-pindos.gr
επιμέλεια: art