ΧΡΥΣΑΥΓΗ ΒΟΪΟΥ

Η Χρυσαυγή είναι ένα απο τα πιο όμορφα ορεινά χωριά του Δήμου Βοΐου.Βρίσκεται νοτιοδυτικά του Τσοτυλίου και ανάμεσα στα χωριά Κορυφή, Μόρφη, Δίλοφο, Δασύλλιο, Τρίκορφο και Άγιο Κοσμά.  Απέχει τριάντα λεπτά απο την πόλη των Γρεβενών και είκοσι λεπτά απο την κωμόπολη του Τσοτυλίου. 

Η τοπική αρχιτεκτονική διατηρεί το παραδοσιακό ύφος, με λιθόκτιστα σπίτια κτισμένα απο ντόπιους μαστόρους, να δίνουν μια ιδιαίτερη και εντυπωσιακή εικόνα. Ακόμη το φυσικό κάλλος του ορεινού τοπίου ειναι εξαιρετικό. Έχει υψόμετρο 840 μ. και καταλαμβάνει δώδεκα τ.χλμ. έκταση. Σε τελευταίες απογραφές οι κάτοικοι ήταν περίπου διακόσιοι.

Νότια του χωριού υπάρχουν σωροί απο πέτρες, πιθανόν κατάλοιπα αρχαίου στρατιωτικού καταυλισμού που έλεγχε τις ορεινές διαβάσεις. Εκεί βρέθηκε και χάλκινο αγαλματίδιο της θεάς Αθηνάς, καθώς και αιχμές απο δόρατα, ξίφη και μεταλλικά αγγεία. Επίσης βρέθηκαν νομίσματα των ελληνιστικών, ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων. 

Το παλιό όνομα ήταν Μιραλί, το 1927 μετονομάστηκε σε Στρογγυλόν και το 1930 πήρε το όνομα Χρυσαυγή. Το παλαιότερο όνομα του χωριού, Μιραλί, κατά μια εκδοχή προέρχεται ετυμολογικά από Τούρκο διοικητή της περιοχής με το όνομα Ομέρ Αλή.Το 1793 πολλά χωριά του Βοΐου εξισλαμίστηκαν και έγιναν τσιφλίκια μπέηδων φιλικά προσκείμενων στον Αλή Πασά. Στη Χρυσαυγή εγκαταστάθηκε ο μπέης Αλή Κούκος, στον οποίο οι κάτοικοι πλήρωναν προστατευτικό φόρο που αντιστοιχούσε στο ένα δέκατο της παραγωγής τους (δεκάτη). Εκτός απο τον χρηματικό φόρο, οι κάτοικοι ήταν υποχρεωμένοι, όταν γινόταν γάμος, να παραδίδουν στον μπέη τη νύφη, για να περάσει μαζί του την πρώτη νύχτα του γάμου της. Αυτό το έθιμο μερικοί δεν το ανέχτηκαν και έτσι δολοφόνησαν τον μπέη το 1830. Η επόμενη μέρα θεωρήθηκε απο τους κατοίκους σαν μια "χρυσή αυγή". Το 1962 αποκαλύφθηκαν έπειτα απο εκσκαφή τα οστά του μπέη στη θέση Κούκος. Ως αντίποινα για τη δολοφονία οι Τούρκοι επέβαλλαν φόρο αίματος στο χωριό. Με τα χρήματα αυτά χτίστηκε στη Κωνσταντινούπολη τζαμί με την ονομασία "Μιραλί τζαμισί". Η Χρυσαυγή και τα γύρω χωριά έπαψαν να είναι τσιφλίκια το 1836 με φιρμάνι του σουλτάνου Μαχμούτ Β'.

Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας, σταδιακά η πολιτιστική πρόοδος του χωριού ήταν μεγάλη, χωρίς όμως να βλάψει την αυθεντικότητά του.

Στην Χρυσαυγή ο επισκέπτης αξίζει να δει:

• Τη γραφική πλατεία με τον πελώριο πλάτανο που φυτεύτηκε το 1902.
• Την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου
• Το υπέροχο υψηλής αισθητικής κτίσμα του σχολείου, το οποίο ανηγέρθη το 1918.
• Τα ξωκλήσια γύρω απο το χωριό φονταρισμένα μεσα σε μοναδική φυσική ομορφιά.
• Στην είσοδο του χωριού εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η παλιά μονότοξη πετρογέφυρα που κτίστηκε το 1795.
• Ο νερόμυλος ανακαινισμένος απο το σύλλογο του χωριού, ιστορικό μνημείο με πολιτιστικό πλέον ρόλο, αφού στο εσωτερικό του λειτουργεί κατα καιρούςέκθεση φωτογραφίας.
• Για να λειτουργήσει ο νερόμυλος, οι κάτοικοι το 1850 έκτισαν τη Δέση, δηλαδή τους εντυπωσιακούς καταράκτες μηκους 25μ.
• Κοντά στο νερόμυλο βρίσκεται ενα ακόμη μονότοξο γεφύρι, 15μ. μήκους και 8μ. ύψους.
• Στο χωριό λειτουργούν δύο καφενεία με παραδοσιακές γεύσεις και εδέσματα και ένα παντοπωλείο
• 
  
• ΠΗΓΗ: el.wikipedia.org, mirali.gr, Chrysaygi Voiou
• youtube.com/user/chrysaygivoiou
• facebook.com/